Dit gebeurt er met onderschepte dieren uit de illegale handel

In tien jaar tijd hebben de douane, politie en warenautoriteit NVWA bijna drieduizend illegale reptielen in beslag genomen, blijkt uit recente cijfers van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Wat gebeurt er met die beesten?

De douane op Schiphol is wel wat gewend, maar in december 2013 staan ze toch wel even met hun ogen te knipperen bij een bijzondere lading. Tweehonderd Zuid-Amerikaanse kaaimannen belanden er, op weg naar handelaren in Oekraïne. De dieren – nog maar een paar maanden oud – zijn niet volgens de richtlijnen vervoerd. Tientallen zijn overleden.

Ze zijn verkeerd ingepakt en lopen door zuurstoftekort hersenschade op. Ook raken ze onderweg onderkoeld. Inwendige organen worden beschadigd en zo sterven ze een pijnlijke en langzame dood.

Het is slechts een van de vele vondsten van illegaal geïmporteerde reptielen in het laatste decennium. Bijna drieduizend hebben douane, politie en warenautoriteit NVWA gedurende tien jaar in beslag genomen. En elke vondst stelt de autoriteiten weer voor dezelfde vraag: wat te doen met de dieren? 

Het echte probleem: de repatriëring

In het geval van de kaaimannen, kwamen 74 dieren die het wél overleefden, terecht bij ‘reptielenzoo’ Iguana in Vlissingen. Die verwelkomt jaarlijks tweeduizend reptielen en amfibieën. De gesmokkelde dieren mogen dan een helse tocht hebben doorstaan, in Vlissingen begint het echte probleem: de repatriëring. Die kan soms jaren duren.

Het is de bedoeling de gesmokkelde dieren terug te sturen naar het land waar ze vandaan komen, de natuur in. Maar door de strenge internationale regelgeving lukt dat lang niet altijd, zegt directeur Ad Bom. ‘Je moet zo nauwkeurig mogelijk aangeven waar het dier vandaan komt – je mag er maximaal 10 kilometer naast zitten.’

De dieren moeten gezond zijn voordat ze kunnen worden teruggestuurd. De kaaimannen ondergaan in Vlissingen dan ook meteen een ontlastingonderzoek. In de ontlasting wordt gezocht naar wormen en parasieten. Na maanden intensieve verzorging en therapie worden ze gezond verklaard.

Terug naar Guyana

De reptielenzoo heeft inmiddels, via het traceernummer op de kist waarin ze gevangen zaten, achterhaald waar de kaaimannetjes vandaan komen: de Coöperatieve Republiek Guyana. Omdat een overheidsorganisatie de handel heeft onderschept, wordt het ministerie erbij betrokken. Dat neemt contact op met de regering van Guyana en vraagt vergunningen aan. Met succes. Kort voor vertrek worden de diertjes twee keer ontwormd. De repatriëring neemt twee jaar in beslag: in 2015 worden de dieren losgelaten in de vrije natuur van Guyana. ‘Geweldig’, concludeert Bom.

Jaarlijks probeert de reptielenzoo ongeveer 175 dieren terug in de natuur te plaatsen. Lang niet altijd lukt dat. ‘Soms wil het ontvangende land niet toegeven dat de dieren illegaal zijn geëxporteerd, soms hebben ze gewoon geen zin om mee te werken omdat het bewuste dier niet interessant genoeg is.’

Iguana – een stichting die het moet hebben van donaties en de opbrengst van de entreekaartjes van de 30 duizend bezoekers per jaar – beschikt over 1.200 verblijfplaatsen, waarvan er 125 te bezichtigen zijn. Er zijn gesloten quarantaineruimtes waar nieuwe dieren maandenlang kunnen worden behandeld.

Dode en verminkte dieren

‘Denk goed na over het nemen van een huisdier’, manen de informatieborden. Er hangen schokkende foto’s van dode en verminkte dieren die de ongefilterde kant van de illegale dierenhandel laten zien.

Iguana is officieel een ‘doorstroomcentrum’, maar voor sommige dieren valt er weinig door te stromen. Ze hebben fysieke imperfecties waardoor verhuizing naar een dierentuin geen optie is, of ze zijn zó gewend aan het reptielenverblijf dat doorstromen hun dood zou betekenen.

Directeur Bom stelt geregeld een lijst samen van dieren die niet naar hun land van herkomst kunnen worden teruggestuurd. Die lijst mailt hij naar binnen- en buitenlandse dierentuinen. Recentelijk opteerde het Parc Zoologique de Paris, in het Parijse Bois de Vincennes, voor tien zeldzame zoetwaterschildpadjes uit het Amazonegebied. Pasgeboren schildpadden worden gevangen voor de menselijke consumptie: vooral Chinezen zijn er dol op. Alleen al in 2017 werden tienduizend schildpadden in beslag genomen.

Schildpadden

De jonge schildpadden, met toen een schildlengte van 7 centimeter, kwamen in Vlissingen terecht via particulieren en de douane die ze had onderschept. Uit de gezondheidstest bleek dat ze inwendige parasieten hadden. ‘Ze hadden een wormsoort in en rond de bek. We dienden orale medicatie toe via een slangetje. We hebben hen een jaar lang medisch behandeld.’

Bom vroeg de verplichte vergunning aan bij de Nederlandse overheid, die hij na vijf weken ontving. Die vergunning is nodig op basis van een overeenkomst tussen 183 landen over de internationale handel van 35 duizend bedreigde plant- en diersoorten. Die worden door dit document beschermd. Tegelijkertijd moest Bom een gezondheidsverklaring regelen, onafhankelijk van elkaar ondertekend door twee dierenartsen.

Begin oktober werden de schildpadden met een busje opgehaald. Vergezeld van onder meer foto’s van hun rug- en buikzijde en een bewijsdocument dat de zoo in Vlissingen deze dieren inderdaad aan het Parc Zoologique de Paris schenkt. De Franse autoriteiten zijn erg streng bij het overnemen van beschermde diersoorten, zegt Bom. ‘Ze willen álles gedocumenteerd hebben.’